در دستور یک زبان، واژه‌ها از دو حیثِ “نوع” و “نقش” مورد بررسی قرار می‌گیرند.
“نقش” واژه، به جایگاه آن درون جمله برمی‌گردد. واژه‌ها می‌توانند نقش‌هایی همچون مفعولی، متممی، نهادی (فاعلی یا مسندالیهی) را بپذیرند. از سوی دیگر، “نوع” واژه به ویژگی‌های آن در خارج از جمله می‌پردازد. انواع واژه در دستور زبان شامل فعل، اسم، صفت، ضمیر و حرف می.باشد.
دستور زبان سمنانی به دلیل مشخصه‌های خودِ زبان سمنانی، با دستورهای متداول فارسی کمی متفاوت است. در واقع، بررسی مشخصه‌های دستوری زبان سمنانی، در چارچوب دستورهای مرجع فارسی، تنها با در نظر داشتنِ نکات منحصر به فرد زبان فارسی مناسب است.

از ویژگی‌های زبان سمنانی که در دستور آن باید مورد توجه قرار گیرد، موارد زیر است که به مرور به آنها خواهیم پرداخت:
– وجود دو جنس (نرین و مادین) در انواع واژگان
– حفظ چندین حالت باستانی در اسامی و ضمایر
– حالت split-ergative در افعال (در مقابل کنایی مطلق absolute ergative)
– نداشتن ضمایر شخصی متصل
– صرف متفاوت افعال لازم و متعدی
– شناسه‌های متفاوت در افعال زمان گذشته و حال