تولا / tulā – یک واحد قدیمی سمنانی برای اندازه

Ehsan Ebrahimian 

در زبانِ سمنانی، برای اندازه‌هایی مثل یک تکه (حبّه) قند یا یک تکه (حبّه) کشک، از واژه تولا استفاده می‌کنند. در واقع این اندازه – چه اساسش مقدارِ وزن باشد ، چه ابعاد – برای موادی استفاده می‌شود که تکه های کوچک آن شکل منظمی ندارد (بگذریم از اینکه الان حبه های قند را به صورت صنعتی و گاه دستی، به شکلی کاملا مکعبی درمی‌آورند، اما قدیم‌تر، قندهایی که با استفاده از قندشکن شکسته می‌شد ضرورتا شکل کاملا بی‌نقص مکعبی نداشت). مثلا:

قَندَ تولا -> یک تکه (حبه) قند

کَشکَ تولا -> یک تکه (حبه) کشک

کِلوخَ تولا -> یک تکه کُلوخ (گِلِ خشک‌شده)

واژه تولا، یک واحد وزنِ قدیمی هندی/آسیای جنوبی است (که البته با این اوصاف به نظر می‌آید در ایران یا حداقل در بخش‌هایی از ایران نیز استفاده داشته است). خودِ واحد تولا (tolā / tola / tolah / tole ) برابر با 11.66 گرم است، معادل 180 گندم (grain، تقریبا 64 میلی‌گرم).

البته این واحد دیگر کاربرد چندانی در هند ندارد و گویا تنها در بازار سیاه برای وزن مواد مخدر مثل حشیش کاربرد دارد و تقریبا معادل 10 گرم امروزی به کار برده می‌شود.

مشابه این واژه را در زبان‌ها و گویش‌های دیگر ایرانی به جز سمنانی پیدا نکردم، اما قطعا نمونه‌هایی از آن باید وجود داشته باشد.

ریشه واژه تولا از -tel هندواروپایی به معنی کشیدن، وزن کردن، بالا کشیدن است.

Recommended Posts

زرتشت، آنطور که ابوریحان بیرونی نوشت: زراتشت ، زرادشت

اکبر داناسرشت که کتابِ آثار الباقیه (که اصلِ آن به عربی است) بیرونی را به فارسی ترجمه کرده، می‌گوید که ابوریحان نامِ زرتشت را همه جا دراین کتاب به صورتِ “زرادشت” و “زراتشت” آورده است. و خودِ مترجم در کتابش، همه جا آن را به “زردشت” اصلاح کرده و آورده است. اینطور که به نظرِ […]

 

Leave A Comment