ریشه یابی واژه‌ها (1)

Ehsan Ebrahimian 

دوخوتیُن

این مصدر به معنی کلی شنا کردن و در آب بازی کردن در سمنانی به کار می رود.

از دو (پیشوند فعلی) + خوت (بن ماضی) + یُن (پسوند نشان مصدر) ساخته شده.

بن “خوت” هم‌ریشه با غوته/غوطه در فارسی است و اساسا “دوخوتیُن” سمنانی با “غوتیدن/غوطیدن/غوطه خوردن” معادل و هم‌ریشه است.

دو نکته جالب درباره این ریشه :

اول اینکه، یکی از مواردی که به شناختِ ریشه کلمات و جلوگیری از به‌بیراهه رفتن در این حوزه کمک می کند، توجه دقیق به آواها و صداهاست. برای نمونه، شاید تصور ابتدایی درباره ریشه “دوخوتیُن” این باشد که با “بُخُتیُن:” (خوابیدن) هم‌ریشه است. در صورتیکه همانطور که در نوشتار فارسی آن دقت کردم که تمایز آن را نشان دهم، تلفظ آنها نیز متفاوت است

بُخُتیُن : boxotiyon = هم‌ریشه و هم‌معنی خُفتن

دوخوتیُن : duxutiyon = هم‌ریشه و هم‌معنی غوطیدن

و دوم اینکه، بن مضارع این مصدر “خوس” است، که در “دِخوسِندیُن” به معنی “خیساندن (مثلا برنج)” می‌بینیم.

در موردِ ریشه واژه “خوت” (آب انبار خانگی) نظر شما چیه؟

Recommended Posts

نَلی nali / نَلیچا naličā

واژۀ فارسیِ “نهالی” یا “نهالین” به معنیِ تشک/دوشک و زیرانداز است. نمونه‌هایی از آن را در شعرِ شاعرانِ قدیم‌‌تر ببینید: نهالی همه خاک دارند و خشتخُنُک آنکه جز تخمِ نیکی نکِشت(فردوسی) اگر شاه باشیم و گر زردهشتنهالین ز خاک است و بالین ز خشت(فردوسی) و سعدی در گلستان:هر پیسه گمان مبر نهالی است شاید که […]

 
آواشناسی دستور زبان ریشه یابی زبان سمنانی زبانشناسی پادکست

نیار – اپیزود ۹ / واژه‌های ریشه‌دارِ به ظاهر ناصحیح!

پادکست نیار – اپیزود نه (۹)احسان ابراهیمیان———-در این اپیزود: ● واژه‌های گویشیِ به ظاهر ناصحیح!● صفتِ تفضیلی و عالی / تر و ترین● ریشۀ واژۀ بهشت● “نغزیت”: نزدیک / Next● مه : مس (بزرگ) / ده : دس (۱۰) / آهن : آسُن ● “مَست” : مَهَست، مَهیست / بزرگترین● مَستَ کُلّیَ / تیکَ کُلّیَ […]

 

دِندُنَه dεndøˈna / زنبور

واژۀ “دندان” در فارسی و “dent” در انگلیسی، هم‌ریشه هستند. دندان، ابزارِ گَزِش و گاز زدن و دندان زدن. “دندان زدن” به معنیِ نیش زدن و گزیدن هم آمده است. در واژه‌نامۀ برهانِ قاطع “دُند” نامِ نوعی زنبور است که در انارکی و اردستانی و میمه‌ای و جوشقانی و خوانساری و نایینی و … با […]

 

2 thoughts on “ریشه یابی واژه‌ها (1)

  1. محمد

    بسیار عالی بود. ممنون

    1. admin

      ممنون.

Leave A Comment